मला वाटतंय, मनुष्याला व्यसनं लागण्याचा एक ठराविक कालावधी असावा....
कॉलेजमध्ये टुकार मित्रांच्या संगतीने, किंवा.. त्याअगोदर सुद्धा त्याची सुरवात होते. ते, कधीही न थांबण्यासाठीच. पण काहीवेळा, वयाच्या ऐन मध्यानीत सुद्धा काही लोकं छंदिष्ट व्यसनी बनू शकतात. आणि, त्याला कारणं सुद्धा बरीच असतात..!
एक तर, सगळ्या कर्मातून मुक्त असल्याने. किंवा पैशाने, व्यवसायाने स्थिरस्थावर असल्याने.
आता फावला वेळ मिळालाच आहे. तर, यापूर्वी काही न केलेल्या गोष्टी करून पाहायला काय हरकत आहे..? असा, मनाचा हिय्या करून. काही लोकं, व्यसनाच्या नादाला लागतात. पण हि व्यसनं, त्यांचं काही सुद्धा वाकडं करू शकणार नाहीत. असं मी खात्रीने सांगू शकणार नाही. कारण कोणतंही व्यसन हे वाईटच असतं. ....

आजवर.. मी हजारो माणसं वाचली असतील. म्हणून काही मजेशीर अनुभव खास तुमच्याकरिता पेश करतो..!

आम्ही तर, जन्मजात शौकीन लोकं. त्यामुळे, आम्हाला त्या गोष्टीचं काहीच सोयर सुतक नसतं. तर एकदा..
माझ्या काही मोजक्या मित्रांसोबत.. मी एका बारमध्ये मदिरा प्राशन करण्याकरिता एका टेबलवर विराजमान झालो होतो. वेटर त्याच्या लयबद्ध हालचाली करत, सर्वांचे पेग भरत होता. साठ मिली मदिरेमध्ये, बर्फाचे दोन तुकडे आणि फेसाळलेल्या सोड्या सोबत ग्लासमध्ये पाण्याचा मारा केला गेला. आम्ही सर्वांनी, एक-एक पेगचं चांगभलं उरकलं. आणि, माझी नजर माणसं वाचायला निघाली.

माझ्या समोरील टेबलवर, एक पन्नाशी पार केलेला नवशिक्या वारुणी शौकीन बसला होता. गोल गोबरा चेहेरा, डोळ्यावर जाड भिंगाचा चष्मा, अंगात साधा शर्ट आणि लेहेंगा परिधान केलेला तो गृहस्थ तोंडातल्या तोंडात काहीतरी गाणं गुणगुणत होता. वेटर आल्यावर.. त्याने, कुठलीशी होडका त्याला मागवली. त्यात मिश्रणा करिता, गोड मिरिंडा सुद्धा हजर होती. व्होडका आणि मिरिंडाचा गोडसा पेग भरला गेला. तो, चिंतातूर गृहस्थ आशाळभूत नजरेने त्या पेगकडे पाहात होता. त्यावेळी, त्याच्या मनात दोन प्रश्न निर्माण झाले असावेत. आता हा पेग एका झटक्यात संपवू, कि.. त्याची हळूहळू चव घेत पिऊ..?
कारण.. नवशिक्या लोकांना, दारूची चव अजिबात आवडत नसते. पण काही लोकं सरावासाठी हे सर्व काही करत असतात. तर.. त्या व्यक्तीने, तो मदिरेचा ग्लास त्याच्या ओठांना लावला. आणि त्यातील एक मधाळ घोट त्याने आपल्या मुखात घेतला.
त्यावेळी.. त्याचा चेहरा अगदी पाहण्यासारखा झाला होता. कडू लिंबाच्या पाल्याचा रस पिल्यावर लोकं कसं तोंड करतात. अगदी तशाप्रकारचे हावभाव मला त्याच्या चेहेऱ्यावर आढळले. अगदी जीवाच्या आकांताने त्याने तो घोट त्याच्या नरड्यात ओतला. मी त्याच्याकडे, अगदी चोरून पहात होतो. त्यामुळे, आपल्याला कोणीतरी पाहातंय याची त्याला बिलकुल कल्पनाच नव्हती.
पण.. जसजसे त्याने घोटावर घोट घ्यायला सुरवात केली. तशी, माझी नजर सुद्धा त्याच्यावर खिळली. आता त्याला कळून चुकलं होतं.
कि, हा व्यक्ती दारू पिताना आपलं निरीक्षण करत आहे. पण, तो मला काही बोलू शकत नव्हता. कारण, पुरुषांना रोखून पाहायला सेकंदांचा नियम अजून अस्तित्वात आला नाहीये.
पण मी त्याला पहातोय असं समजल्यावर, मादिरेचा घोट पिण्या अगोदर त्याचं माझ्याकडे हमखास लक्ष जायचं. आणि, मी पाहतोय असं आढळून आल्यावर. तो मनुष्य, वैतागून त्याच्या ओठापर्यंत नेलेला ग्लास पुन्हा खाली ठेवायचा. असं बरेच वेळा झालं.
आता तर तो व्यक्ती, दारूचा घोट घेण्याअगोदर माझ्याकडे पाहून फारच टेन्शनमध्ये यायचा. मी त्याच्या रंगाचा पक्का बेरंग करून टाकला होता. शेवटी, आमची मेहेफील आम्ही आटोपती घेतली. आणि आम्ही बारच्या बाहेर पडलो. त्यानंतर तरी, तो व्यक्ती सुखासमाधानाने दारू पिला असेल कि नाही. ते त्याचं त्यालाच माहिती.

असाच अजून एक प्रकार, सिगारेट पिणार्या लोकांच्या बाबतीत मला पाहायला मिळाला. एकदा नागपूरला गेलो असता, तिथे पन्नाशी पार केलेला एक ग्रहस्थ सिगारेट ओढण्याचा किंवा नको ते व्यसन बाळगण्याचा मुद्दाम प्रयत्न करत होता. त्या नवशिक्या व्यक्तीने सिगारेट शिलगावली, तिच्या धुराचा एक मोठासा झुरका त्याने तोंडात ओढला. त्याच बरोबर, त्याने त्याच्या गालाचा मोठा फुगा केला. आणि, त्या धुराला तो तोंडातल्या तोंडात खेळवायला लागला. पण, त्या धुराला तो काही त्याच्या गळ्याखाली उतरवत नव्हता. शेवटी, त्याने ओठाची शिटी करून त्यातून तो धूर लीलया बाहेर सोडला. आणि पुन्हा एकदा तो त्याच क्रियेत मग्न झाला. म्हणजेच, त्याला सिगारेट प्यायची माहिती नव्हती. एक स्टाईल म्हणून तो हे सर्व काही करत होता.

त्यानंतर अजून एक गृहस्थ मला दिसला होता, त्याला सुद्धा सिगारेट प्यायचं बिलकुल ज्ञान नव्हतं. पण चार चौघात रुबाब दाखवण्या करिता तो सिगारेट पीत होता. मी त्याला ताबडतोब ओळखला होता. कि हा नकली स्मोकर आहे. आणि माझ्या सोबत असणाऱ्या मित्राला सुद्धा मी त्याची तशी आगावू कल्पना दिली होती. कि या व्यक्तीला सिगारेट पिता येत नाहीये. पण हा नक्कीच सिगारेटचं पाकीट सोबत ठेवत असणार आहे. माझी शंका खरी ठरली, फक्त तोंडात घेऊन बाहेर धूर सोडणारा हा व्यक्ती चक्क चैन स्मोकर निघाला.
त्यानंतर परवा, मी माझ्या गाडीमध्ये काहीतरी वाचत बसलो होतो. तर बाहेरून मला..
स्स्स्स, स्स्स्स.. असा आवाज यायला लागला. कुतूहल म्हणून मी बाहेर पाहिलं. तर एक नवशिक्या सिगरेट फुक्या मुलगा, सिगारेट पिताना.. तोंडात असलेला धूर स्स्स्स करून जीवाच्या आकांताने नरड्यात ओढत होता. काही लोकं निव्वळ प्रेस्टीज करिता अशा व्यसनांना जवळ करत असतात. त्यापाठीमागे त्यांची नेमकी काय मानसिकता असते. हा माझ्यासाठी एक मोठा प्रश्न आहे.

तर.. अशा शौकीन लोकांना त्या व्यसनांचा काहीतरी त्रास नक्कीच होत असेल. कारण ती लोकं ते व्यसन एक छंद म्हणून करत असतात. व्यसन म्हणून नाही. हे फक्त त्यांना माहित असतं, त्यांच्या शरीराला नाही..!त्यामुळे, काही लोकांना त्याचा साईड इफेक्ट होत असावा, तर काही लोक त्यातून सहीसलामत पार सुद्धा होत असावेत, असं माझं मत आहे..!