विवाहसंस्था हा कुटुंबाचा पाया आहे..
परंतु.. पृथ्वीतलावर जन्म घेतलेल्या प्रत्येक व्यक्तीचं लग्न होईलच असं सांगता येणार नाही. तर काही व्यक्तींच्या भाग्यात हे सुख लिहिलेलंच नसतं. असं म्हंटल तर ते वावगं ठरू नये.

शालेय जीवनात माझ्या ओळखीत एक खूप सुंदर मुलगी होती. दहावी पास झाल्याबरोबर तिच्या आई वडिलांनी लगेच तिचं लग्न लाऊन दिलं. खरं तर तिचं अवघं सोळा वर्षाचं वय होतं. पण मुलगी अंगाने भरगच्च आणि उंचीपुरी असल्याने तसं काही जाणवत नव्हतं.
नवरा मुलगा सुद्धा त्यांच्या नातेवाइकां पैकीच असल्याने. फक्त पाहण्याचे साधे सोपस्कार पार पाडले. आणि लग्नाची सुपारी फोडली.
लग्न झालं.. वर्षभरात पाळणा सुद्धा हलला. दोनाचे चार आणि चारचे सहा हात झाले. पण त्यानंतर, दोघांमध्ये काहीतरी कुरबुरी वाढायला लागल्या. आणि ते प्रकरण, अगदी सोडचिठ्ठी पर्यंत येऊन ठेपलं. नेमकं कुठे बिनसलं होतं.? ते सांगता येणार नाही. पण शेवटी, अवघ्या दोन वर्षात त्या लग्नाचा काडीमोड झाला.

जन्मकुंडली या विषयवार माझा बऱ्यापैकी विश्वास आहे. त्यामुळे या गोष्टी मी पाहत असतोच. तर त्याच सुमारास.. आमच्या गावात, कुंडली कशी बनवली जाते. याचे क्लासेस सुरु झाले होते. आवड म्हणून मला सुद्धा त्या क्लासला जायची हौस होती. पण काही कारणास्तव नाही जमलं. तरी सुद्धा कधी कधी मी तिथे जायचो.
तर त्यावेळी.. ते शिक्षक शिकाऊ मुलांना त्यांच्या ओळखीतल्या व्यक्तींच्या जन्म कुंडल्या घेऊन यायला सांगायचे. आणि कुंडली वाचून त्यावर ते योग्य ती टीका टिपणी करायचे. आणि खरं सांगायला गेलं तर, त्या सगळ्या टिपण्या अगदी तंतोतंत असायच्या.
एके दिवशी.. एका मुलीने, वरील पिडीत मुलीची कुंडली त्या गुरुजींना दाखवायला आणली. गुरुजींनी ती कुंडली पाहिली, आणि ते खूपच चिंताक्रांत झाले. समोर बसलेल्या मुलीला काही समजेना झालं. कि नेमकं काय घडलं आहे. त्या मुलीचा घटस्फोट होऊन जवळपास पाच वर्ष ओलांडली होती. आणि गुरुजी म्हणाले.
कोण आहे हि मुलगी..?
तर.. त्या मुलीकरवे त्यांना सांगण्यात आलं, हि माझी मैत्रीण आहे.!
त्यावर गुरुजी म्हणाले.. काय प्रॉब्लेम आहे..?
त्यावर ती मुलगी म्हणाली.. गुरुजी प्रॉब्लेम असा आहे. कि या ताईचं पाच वर्षापूर्वी लग्न झालं होतं. आणि अगदी क्षुल्लक कारणावरून तिचा घटस्फोट झाला आहे.
त्यावर गुरुजी म्हणाले, खरं तर.. हि कुंडली साफ सांगत आहे. कि या मुलीच्या कुंडलीत लग्न योगच नाहीये..!
बापरे.. हे सगळं ऐकून, नाही म्हणता मी सुद्धा हबकून गेलो होतो. असं सुद्धा होऊ शकतं..?
त्यानंतर.. गुरुजींना सगळी हकीकत सांगण्यात आली. त्यावर ते म्हणाले, इथे सगळं काही दिसत आहे. त्यामुळेच तर मी प्रश्नांकित झालो होतो.
त्यानंतर.. ती मुलगी कुठे गेली, किंवा पुढे काय घडलं ते मला समजू शकलं नाही.

काही स्त्री पुरुष हे अगदी ठरवून अविवाहित राहतात. ते का, ते त्यांचं त्यांनाच ठाऊक. अशाच पद्धतीचा माझा एक मित्र आहे. आता त्याने वयाची पन्नाशी ओलांडली आहे.तो चांगल्या हुद्द्यावर नोकरीला आहे. भरपूर पैसा अडका आणि भरपूर इस्टेट सुद्धा त्याच्या नावावर आहे. आता येवढं सगळं आहे म्हणाल्यावर.. याच्या मागे, त्या संपत्तीला कोणी वारसदार पाहिजे कि नको.? त्यामुळे.. आम्ही मित्रांनी त्याला खूप गळ घातली. पण तो त्याच्या मुद्द्यावर अगदी ठाम होत. शेवटी आम्हाला सुद्धा सवय पडली, आम्ही तो विषय त्याच्यासमोर कधी काढतच नव्हतो.

त्यानंतर काही वर्षांनी.. आमच्या समूहात एक नवीन मित्र जमा झाला. आणि त्याने सुद्धा त्याच्यामागे हीच भुणभुण लावली. तू लग्न करून टाक राव. आता सगळ्यांची लग्नं झाली आहेत. तू एकटाच राहिलास, वगैरे-वगैरे..
त्यावेळी नेमकी आमची बैठक बसली होती. आणि तो नवीन मित्र नशेमध्ये त्याला म्हणून गेला.
तुझ्यात काही " प्रॉब्लेम " वगैरे तर नाहीये ना.?
तसा तो अविवाहित मित्र सुद्धा सटकला, आणि मागचा पुढचा कोणताही विचार न करता त्याला म्हणाला. तू एकदा खाली वाक, मग सांगतो मी तुला. माझ्यात काही प्रॉब्लेम आहे कि नाही.!
तर असे विषय जागेवरच सोडून दिले पाहिजे. त्याच्या जास्ती मुळापर्यंत जाण्यात सुद्धा काहीच मजा नसते.

तर काहीवेळा असं सुद्धा पाहायला मिळतं..
घरातील थोर मोठे व्यक्ती अकालीच गेल्यावर. सगळी जबाबदारी मोठ्या बहिणीच्या किंवा भावाच्या खांद्यावर येऊन पडते. मग ते दिवसाची रात्र करून, आपल्या पाठच्या भावा बहिणींना लहानाचं मोठं करतात. उच्च शिक्षित करतात. आणि हे सगळं करता करता ते स्वतःचं लग्न करायचं सुद्धा विसरून जातात. जबाबदाऱ्या पार पाडता-पाडता.. ते आपल्या आयुष्याला विसरून गेलेले असतात. लहान बहिण भाऊ लग्नाच्या वयाचे झाले आहेत म्हणून, त्यांची ताबडतोब आणि वेळेत लग्नं लाऊन देतील. पण स्वतः मात्र आजन्म अविवाहित राहतील. असेच माझे एक रिटायर्ड आणि खूपच सुखवस्तू मित्र आहेत. मध्यंतरी मी त्यांच्या घरी गेलो होतो. आणि बोलता-बोलता मी त्यांना बोलून गेलो.
वहिनी कुठे आहेत.?
त्यावेळी ते एकदम शून्यात गेले. मला वाटलं, बहुतेक अर्ध्यावरती डाव मोडला असावा.
पण दुसऱ्या क्षणात.. ते अगदी खळखळून हसले. आणि म्हणाले. अरे घरातल्या जबाबदाऱ्या सांभाळताना माझ्या लग्नाचं वय कधी निघून गेलं तेच मला समजलं नाही. आणि शेवटी ठरवलं, आता पन्नाशी गाठल्यावर लग्न करून तरी काय उपयोग आहे..?
आणि हो.. लग्न केलं नाही म्हणजे, मी काही ब्रह्मचारी वगैरे नाहीये. नाहीतर तुझ्या मनात माझ्या विषयी फारच आस्था निर्माण व्हायची. असं बोलून ते पुन्हा एकदा खळखळून हसले. आणि.. मी आहे त्यात समाधानी आहे, हे सांगून मोकळे झाले..!