मृत्यू हे अंतिम सत्य आहे..
तरी सुद्धा, आपण सगळे जन मृत्यूला विनाकारण घाबरत असतो. आणि, घाबरत राहणार आहोत. ते सुद्धा, अगदी जिवंत असेपर्यंत...!
तसा तर, मी सुद्धा फार भित्रा माणूस आहे. पण, जे आहे ते अगदी खरं आहे. उसनं आवसान आणून, काहीही फायदा नसतो...

तर.. परवा, माझ्या मित्राच्या वडिलांना देवाज्ञा झाली.
आम्ही सगळे मित्र, त्या दुक्खात सहभागी होतो. आणि, आम्ही जे अत्यंत जवळचे मित्र होतो. ते सगळे मित्र आम्ही रातोरात त्या इस्पितळात दाखल झालो. जाणकार मित्रांनी, इस्पितळातील सगळे सोपस्कार पार पाडले. नाजूक आणि सुंदर दिसणाऱ्या सावळ्या रंगाच्या केरळी मुली मनात कोणतीही भीती न बाळगता. रात्री बारा वाजता, त्या मृतदेहाला अगदी हसून खेळून अलविदा करत होत्या. खरोखर, त्या मुलींचं काळीज खलास झालं असेल का..? त्या मुलींचा स्वच्छंदी आणि मनमोकळा स्वभाव पाहून. काहीवेळ, माझ्या मनात हि नको ती शंका सुद्धा उत्पन्न झाली. पण काय आहे, काम हे शेवटी कर्म असतं. त्यासाठी, सेवकाने सदैव तत्पर असणं हे त्याचं कामच असतं. आणि त्या सगळ्या तरुणी या कसोटीत अगदी खऱ्या उतरल्या होत्या.

रातोरात.. आम्ही आमच्या काकांचा मृतदेह आमच्या घराजवळील इस्पितळातील शीतगृहात घेऊन गेलो. जेणेकरून सकाळी लोकांचा खोळंबा होऊ नये. आणि पुढील सगळे सोपस्कार सुरळीत पार पाडावेत. हा त्या मागचा मुख्य हेतू होता.
शववाहिका शवागारापाशी दाखल झाली. काही मित्रांनी काकांचा निश्चल पडलेला मृतदेह स्ट्रेचर सहित उचलून शावाघरात नेला. त्यांच्या मागोमाग मी सुद्धा तिथे गेलो. भयाण शांतता असणाऱ्या त्या शवागरात, अंगाचा बर्फ होऊन जावा इतकी भयानक थंडी वाजत होती. एक छोटासा झिरो बल्ब तिथे उजेड देण्याचं काम करत होता. परंतु त्या मिणमिणत्या प्रकाशात उजडे कमी आणि भीतीच जास्ती वाटत होती.
दहा बाय बारा लांबी रुंदी असलेल्या त्या शवागारात भिंतीच्या आतील बाजूस लागून तिन्ही बाजूंनी तीन मजली लोखंडी रेक बसवली होती. आणि त्या प्रत्येक रेकवर पांढऱ्या कपड्यात लपेटलेले निर्विकार मृतदेह ठेवले गेले होते.
मी थोडी नजर चुकवत आजूबाजूला पाहत होतो, शक्यतो माझ्या नजरेला काही दिसूच नये या प्रयत्नात होतो. पण शेवटी चुकून माझी नजर एका ठिकाणी गेली. बहुतेक ते पंधरा एक वर्षाच्या मुलाचं शव असावं. पण जास्ती खोलात न शिरता, कान्हाडोळा करत मी काकांचा मृतदेह त्या लोखंडी रेक्वर ठेवून ताबडतोब बाहेर निघून आलो.

माझ्या मनात विचारांचं काहूर माजलं होतं. जन्म आणि मृत्युच्या भयाण कचाट्यात आपण कसे सापडले आहोत. क्षणभर का होईना याची जाणीव माझ्या मनाला फार मोठा चटका देऊन गेली. रात्रीचे दोन वाजले होते, उद्या सकाळी अंत्यविधीच्या तयारीला लागायचं होतं. त्यामुळे आम्ही सर्वांनी आपापल्या वाहनांना स्टार्टर मारले, आणि थंडी गारठ्यात आपापलं घर गाठलं. घरी गेल्यावर हातपाय धुवून मी अंथरूणावर अंग टाकलं, डोळे मिटण्याचा प्रयत्न केला. त्यासरशी त्या लहान मृत मुलाचा डोळे बंद असलेला पांढऱ्या कपड्यातून डोकावणारा चेहरा माझ्या नजरेसमोर तरळू लागला. मनातील नको असणारे अविचार डोळ्यासमोर रुंजी घालत होते. शेवटी एकदाची कशीतरी मला झोप लागली. आणि पुन्हा सकाळी सात वाजता माझा डोळा उघडला. त्यावेळी अगदी प्रकर्षाने एक गोष्ट मला जाणवली..
झोप म्हणजे, एकप्रकारचा क्षणिक मृत्यूच आहे. त्यामुळे रात्री झोपून सकाळी सहीसलामत उठल्यावर, आपण सर्वांनी त्या परमेश्वराचे आभार मानायला हवेत.

पुन्हा एकदा सगळी आवराआवर करून, आम्ही सगळे मित्र इस्पितळात दाखल झालो. शवागाराच्या बाहेर, मृत व्यक्तींचे आप्तेष्ट धाय मोकलून रडत होते. ज्याचा जसा नंबर येईल तसे मृतदेह नेले जात होते. तितक्यात माझ्यासमोर त्या लहान मुलाचा मृतदेह बाहेर आणला गेला. छे-छे मुलगा नव्हता तो. दिवसा उजेडी पाहिल्यावर समजलं, ती एक अठरा एकोणीस वर्षांची कोवळी नवविवाहिता होती. शेलाट्या बांध्याची नाकीडोळी नीटशी अशी ती मुलगी पहिल्या बाळंतपणात प्रसव वेदना सहन न झाल्याने तिला मृत्यूला सामोरं जावं लागलं होतं..
तिथे आजूबाजूला काही लोकांची कुजबुज चालू होती..
मुलीला कसलाच त्रास नव्हता हो.. बिपी नॉर्मल, शुगर नॉर्मल तरी सुद्धा मुलगी गेली. काय तर म्हणे.. बाळाने पोटात शी केल्याने असं झालं. तर कोणी म्हणत होतं.. डॉक्टर लोकांचा हलगर्जीपणा नडला. शिकाऊ डॉक्टर लोकांच्या चुकीमुळे मुलगी गेली. मी हे सगळं उघड्या कानाने फक्त ऐकत होतो.
त्या मुलीचा नवरा, एका कोपऱ्यात उभा राहून आसवं गाळत होता. तिच्या आईच्या दुखाला तर पारावारच उरला नव्हता. त्या माऊलीचा हंबरडा आसमान चिरून जात होता. आणि सोबतच तिथे असणाऱ्या जमावाच काळीज पिळवटून टाकत होता. सगळं काही संपलं होतं. आता वाच्यता करण्यात काहीच अर्थ नव्हता.

एक देह कायमचा शांत झाला होता. आणि दुसरा, जन्म घेण्या अगोदरच पुढील योनीत प्रवेशित झाला होता. आणि आम्हाला सुद्धा, आता.. एका निश्चल देहाला मूठमाती देण्यासाठी जावं लागणार होतं..!