मनापासून अभ्यास करावा, असं मला कधीच वाटलं नाही. पण, मन मारून मला अभ्यास करावा लागायचा. काय करणार..?
किमान त्यामुळे तरी, माझ्या घरच्या लोकांचं समाधान व्हायचं.
आपलं पोरगं काहीतरी शिकतंय. आणि चांगलं शिकून, मी नक्कीच फार मोठा अधिकारी वगैरे होईल हा त्यापाठीमागचा त्यांचा आशावाद.. पण कसलं काय, मला तर वाटतंय..
पाचवी पूजताना, सटवाईने आपल्या कपाळावर जे लिहून ठेवलेलं असतं. तेच, आणि तसच घडत असतं. आपण मात्र, विनाकारणच त्रास घेत असतो. असो, हा गमतीचा विषय झाला.

तर, बारावीला असताना.. माझ्या सोबत माझ्यापेक्षा पाच वर्षांनी मोठा असणारा. एक मित्र, बाहेरून बारावीची परीक्षा देत होता. त्यावेळी, तो एका टेक्नीकल शाळेमध्ये वेल्डर ह्या विषयाचा शिक्षक होता. पण, उरलेलं शिक्षण पूर्ण करण्याची त्याला खूप आवड होती. आणि, तो अभ्यासात सुद्धा खूप हुशार होता. त्यामुळे, त्याला ते शक्य सुद्धा होतं. वयाने मोठा, आणि अभ्यासात हुशार असल्यामुळे. आमच्या घरचे, मला मुद्दाम त्याच्यासोबत अभ्यासाला धाडायचे.
अभ्यासाबाबतीत, माझा एकच शिरस्ता असायचा..
शरीराला जास्ती त्रास करून घ्यायचा नाही. झेपेल तेवढाच अभ्यास करायचा. आणि, रात्रीचा दिवस करायचा नाही.
हि पथ्य, काठेखोरपने पाळल्यामुळे. ;) बारावीत मी जेमतेम मार्काने कसाबसा पास झालो..

त्यावेळी, या अभ्यासिकेत एक भलताच भीतीदायक प्रकार घडला होता...

उद्या... इंग्रजी विषयाचा पेपर होता.
नेहेमीप्रमाणे, रात्री नऊ वाजता आम्ही दोघे त्याच्या रूम मध्ये अभ्यासाला बसलो. मी खाटेवर बसून अभ्यास करायचो. तर हा मित्र, रूम मध्ये फेऱ्या मारत वाचन करायचा. त्याची अभ्यास करण्याची पद्धत खूप निराळी होती. तो, इंग्रजी धड्याचं गाईड मधील मराठी भाषांतर पाठ करायचा. आणि त्यानुसार, प्रश्नाची उत्तरं इंग्रजीमध्ये ट्रान्सलेट करून लिहायचा.
त्याचं इंग्रजी चांगलं असल्याने, हे.. त्याला खूप मस्त जमून गेलं होतं. तर मी, व्याकरणावर भर देऊन पास होण्याच्या तयारीत असायचो. त्या रात्री, मी अकरा वाजेपर्यंत कसाबसा अभ्यास केला. आणि, पहाटे लवकर उठून थोडा अभ्यास करूयात असं ठरवून. मी, झोपण्याच्या तयारीला लागलो.. तर हा म्हणाला, तू झोप... मी अजून थोडावेळ पाठांतर करतो..

मला झोप खूप आवडीची, त्यामुळे अंग टाकल्या टाकल्या मी लगेच झोपी गेलो.

आणि काही वेळाने... अचानक कसल्याशा आवाजाने मला जाग आली..
धाप्पकन काहीतरी पडण्याचा आवाज झाला... झोपेतच दचकून, डोळे चोळत मी उठलो.
पाहतो तर.. माझा मित्र, जमिनीवर चित्र विचित्र अवस्थेत पालथा पडला होता. त्याच्या हातातलं गाईड त्याच्या बाजूलाच पडलं होतं. घड्याळात पाहिलं तर, पहाटेचे पाच वाजले होते. मी झोपून, बराच कालावधी लोटला होता.
मला तर काहीच समजेना, कि नेमकं काय झालं आहे..?
धाडस करून, मी त्याला उठवलं. तसा, तो हि ताबडतोब उठून बसला. मी त्याला विचारलं,
काय झालं रे..?
म्हणाला, कुठे काय..? मी तर झोपलो होतो. आणि, त्याने घड्याळाकडे पाहिलं..
अरे... पाच वाजलेत. चल, आपण बाथरुमला जाऊन येवूयात..

त्यावेळी, त्याच्या घरात शौचालय नव्हतं. म्हणून आम्ही, शौचासाठी तेथे जवळच असणाऱ्या ओढ्यावर गेलो. तिथे आणखीन एक वेगळाच प्रकार मला पाहायला मिळाला..
ह्या बहाद्दराने, शौचाला बसण्यासाठी एक एक करून अंगावरील सगळी वस्त्र काढून ठेवली. आणि उघडाबंब होऊन शौचाला बसला. हा काहीतरी वेगळेच विचित्र चाळे करत होता. असला भलताच प्रकार पाहून, मी तर जाम घाबरून गेलो होतो. हा भयंकर प्रकार पाहून, मी त्याच्या पासून थोडं अंतर राखूनच बसलो होतो.
जवळ-जवळ तासभर तो तिथेच अगदी भ्रमिष्ट अवस्थेत बसला होता. शेवटी, थोड्या वेळाने तांबडं फुटलं. तसं थोडं दरडावूनच मी त्याला कपडे घालायला लावले. आणि त्याला घेऊन, रूमवर आलो...
रूमवर आल्यावर, अभ्यासासाठी त्याने पुन्हा एकदा ते गाईड उघडलं. आणि, अभ्यासाला बसला. थोडा वेळ त्याने वाचन केलं. आणि, मला म्हणाला..

पंडित, मी रात्रभर खूप पाठांतर केलं होतं रे.. पण, आता मला त्यातलं काहीच आठवत नाहीये..!

त्याच्या ह्या वाक्यासरशी मी तर खूपच शॉक झालो.. आणि, काहीही न बोलता मी आमच्या घरी निघून गेलो. त्या दिवशी, मी इंग्रजीच्या पेपरला गेलो. पण, तो काही पेपरला आला नव्हता...
आणि, तिथून पुढच्या कोणत्याच पेपरला तो आला नाही.

अर्थात, तो नापास झाला. आणि मी पास झालो.

त्यानंतर, ऑक्टोबरमध्ये तो सगळे विषय घेऊन पुन्हा एकदा परीक्षेला बसला. आणि चांगल्या मार्काने पास सुद्धा झाला. पण, त्यारात्री आणि पहाटे नेमकं काय घडलं होतं..?

ते, त्यालाही माहित नव्हतं. आणि, मला सुद्धा कधी समजलं नाही...!