" कुचंबना.. "
=============

आगं चल कि म्होरं...!
अहो.. गर्दी बघताय नव्हं किती हाय ते..! पोराला काखंवर घिऊन हात लई अवघडलाय माझा.
मग.. जत्रा काय सोपी वाटली व्हय तुला..?
व्हय जी... मी हाय नव्हं, तुम्ही नका काळजी करू त्याची..!

तिला.. मुलगी म्हणावं कि बाई..? नेमकं तेच समजत नव्हतं..
गळ्यात मंगळसूत्र, कपाळावर कुंकवाचा ठसठशीत टीळा, हातामध्ये हिरवा चुडा, नऊवारी लुगडं.
आणि.. इवल्याशा नाजूक पायात, बोटामध्ये असणारी जोडवी. हि सौभाग्य अलंकारं, तिच्या अंगावर असल्यामुळे. नकळत, कोवळ्या वयातच तिला 'बाईचा' दर्जा मिळाला होता. आणि, त्यात कहर म्हणजे, त्या नवरा म्हणवणाऱ्या तरुणाने, आपली मर्दुमकी गाजवत. ह्या पोरसवदा बाईला.

" चक्क, आई सुद्धा बनवून ठेवलं होतं..! "

मी.. मुलगी होते कि नाही..? हा प्रश्न, फक्त तिचा तिनेच आणि तोही स्वतःलाच विचारावा. इतकी भयंकर परिस्तिथी. एकतर, तिने आत्ता नुकताच तारुण्यात प्रवेश केला होता. आणि, त्याअगोदारच तिला आई सुद्धा व्हावं लागलं होतं.
तिच्या नशिबाने, तिच्याशी केलेली हि फार मोठी क्रूर थट्टा होती. आई बापाची आज्ञा झेलत. तिने नकळत्या वयात ह्या मुलाशी लग्न केलं असावं. पण, हे लग्न करत असताना.
तिला, हा नेमका काय प्रकार चालू आहे..? याची, बिलकुल खबरबात सुद्धा नसावी. इतक्या लहान वयात हे सगळं उरकलं गेलं होतं.

गर्दीमध्ये धक्केबुक्के खात, नवऱ्याच्या रेट्याला घाबरत, ती तशीच पुढे मार्गक्रमण करत होती. कसंबसं देवदर्शन आटोपलं, आता तिला जत्रेत फिरण्याची मज्जा अनुभवायची होती. त्या उंच फिरणाऱ्या हवाई झोक्यात झुलण्याची तिला तीव्र इच्छा झाली होती. म्हणून, तिच्यापुढे चालणाऱ्या नवऱ्याला तिने आवाज दिला..
धनी..!
त्याने मागे वळून पाहिलं, आणि मानेनेच तिला काय म्हणून विचारलं.
तिने सुद्धा, मानेनेच त्याच्याकडे हवाई झोक्यात बसण्याची ईच्छा प्रदर्शित केली. त्याची ईच्छा नसताना सुद्धा तो, नाक मुरडत तिकीट घरात गेला. आणि हवाई झोक्याची दोन तिकिटे विकत घेऊन आला. तिकिटं घ्यायला भलीमोठी गर्दी झाली होती. गर्दीच्या रेट्यात तो तसाच माघारी फिरला.
हवाई झोक्यात बसण्यासाठी काढलेलं तिकीट, गर्दीमुळे त्याच्या हातामध्ये चुरगळून कधीचं मलूल झालं होतं. इच्छा नसतानाही, तिचा नवरा चीडवेल्या अवस्थेत घामाने डबडबलेलं आपलं खारट शरीर घेऊन आता तिच्या मागोमाग चालत होता. भलीमोठी गर्दी उसळली होती. जत्रा रंगात आली होती..
तरुण बांडगुळ मुलं, गर्दीचा फायदा उठवत पोरी बायांना कुठं 'चाचपायला 'मिळतंय' का. याच्या शोधात होती. सगळं काही अगदी जत्रेसारखं आणि जबरा चालू होतं.

समोरची गर्दी आटत चालली, ह्या उभयतांची आकाश चक्रामध्ये बसण्याची वेळ जवळ आली होती. तसा, ह्या...बाई, मुलीच्या आनंदाला पारावर उरला नव्हता. तसं पाहायला गेलं तर, हा झोक्यात बसण्याचा आनंद म्हणजे, काही दुबईची भ्रमंती नव्हती. पण गोर गरिबांकरिता, वर्षातून येणारी ही जत्राच काय ते दुबई आणि सिंगापूर...!

पुढील पाचच मिनिटामध्ये, त्यांना त्या हवाई झोक्यात बसायचं होतं. भल्यामोठ्या गर्दीमध्ये सगळीच लोकं घामाघुम झाली होती. त्या दमट वातावरणाचा, उकाडा सहन न झाल्याने. तिच्या कडेवर असणाऱ्या त्या लहानग्या बाळाने एकाएकी जोरात भोकाड पसरलं. तसा, तिच्या मागचा गडी तिचा नवरा तिच्यावर जोरदार ओरडला. नाहीतरी, त्याला ह्या हवाई झोक्याच्या सफरी मध्ये बिलकुल रस नव्हताच. आणि, दात ओठ खाऊन तो तिच्यावर खेकसला.

कामून बोंबलतय ते पोरगं..? काय होतंय त्याला..?
काय नाय जी.. थोडं गर्मीनं घाबारलय वाटतं..!
बघ जमतंय का ते... नायतर फिर माघारी, इनाकरण डोक्याला ताप नगो..!

विषय पाळण्यात बसण्याचा होता. भला मोठा पाळणा पाहून, तो बारका जीव घाबरला होता. कि आणखी दुसरं काही घडलं होतं. ते त्या, लहान जिवालाच माहिती.
पण ह्या माऊलीला, त्या झोक्यात बसायची फार इच्छा होती. आता, ह्या पोराचा आवाज बंद करायला काय करावं. ह्या विचारात ती असताना. तिला झटकन काही आठवलं..
तिने, जगाची तमा न बाळगता. आपल्या पोलक्याची खालील गुंडी तटकन सोडवली. आणि, उभ्या उभ्याच ते पोर आपल्या थानाला लावलं. ते बाळ सुद्धा, रडता-रडता बळेबळेच आईच्या थानाला चोकू लागलं.
घटका समीप आली होती. ते तिघेही पाळण्यापाशी उभे होते. पाळण्याच गेट उघडलं गेलं. तसे, दोघेही त्यांच्या बाळासोबत त्या पाळण्यात बसले. आता.. तो संपूर्ण पाळणा लोकांनी भरायचा होता. ह्यो बाबा लई तापट.. म्हणून, तिने पोराला थानापासून बिलकुल सोडवलंच नाही. हा तिच्याकडे, अजूनही रागाने पाहत होता. आणि हि.. त्याची नजर चुकवत, दुध पीत असणाऱ्या मुलाच्या अंगावर टाकलेला साडीचा पदर सावरत, चहुबाजूने दिसणारी रंगीबिरंगी जत्रा पाहण्याचा आनंद घेत होती. थोड्याच अवधीत, सगळी पाळणी एकदाची भरली गेली..

आणि.. त्या आकाश चक्राने, हळू म्हणता म्हणता.. जोरजोरात गिरक्या मारायला सुरवात केली. झोक्याच्या मंदधुंद हळुवार हिंदकोळ्यानी, त्या चिमुकल्या आईचा जीव बहरून गेला होता. पाळणा वरखाली होत असताना, आपल्या पोटामध्ये एक विशिष्ट प्रकारचा गोळा येत असतो. आणि तो सर्वांना हवाहवासा वाटत असतो. त्यामध्ये, एक वेगळ्याच प्रकारचा आनंद असतो. अशावेळी, आपण घाबरलो जरी नसलो. तरी एकमेकांना, घट्ट बिलगून कवेत घ्यायची संधी कोणीही दवडत नसतो. पण.. तिच्या फुटक्या नशिबामुळे इथे सुद्धा ती अगदी एकाकी पडली होती. तिचा निरुत्साही नवरा, तोंडात तंबाखूचा तोबरा भरून एकटक रागाने बाहेरच्या बाजूस पाहत होता.

जाऊदेत मरुदेत म्हणून, तिने त्या खेळाचा पूर्ण आनंद उपभोगला. ती आपल्या बाळाला घट्ट बिलगून, त्या खेळण्याचा आनंद उपभोगत होती. तिच्या मनातली हौस एकदाची पूर्ण झाली होती. ह्या ठराविक काळामध्ये, तिच्या मुलाने सुद्धा तिला काहीच त्रास दिला नव्हता. त्यामुळे ती सुद्धा खूप आनंदित झाली होती. आणि त्यात बोनस म्हणून कि काय, खेळ संपल्यावर तो पाळणा सुद्धा नेमका वरील बाजूस थांबला होता. हळूहळू पाळणा खाली येईपर्यंत, अजून बराच वेळ जाणार होता. वरील बाजूने, सगळी जत्रा तिच्या नजरेस पडत होती. दूरवर असणारा मंदिराचा कळस सुद्धा तिच्या नजरेस पडला. तिने तिथूनच त्या परमेश्वराला भक्तिभावाने हात जोडले. वरून दिसणारी लोकांची गर्दी तिला खूप छान वाटत होती. ती एकटीच गालातल्या गालात हसत, आनंद साजरा करत होती. तिझा जीव अगदी हरखून गेला होता. तिच्यासाठी हा सगळा आनंदोत्सवच होता.

त्या प्रसन्न वातावरणात पंधरा वीस मिनिटे निघून गेली होती. हवेतील गारवा तिला सुंदर अनुभती देत होता. जसजसा पाळणा खाली येऊ लागला. तसं तिने.. स्वतःला सावरत, आणि त्या लहानग्याला आवरत आपलं स्तन त्या लहानग्याच्या मुखातून बाहेर काढलं. आणि, आपल्या काचोळीचं बटन एका हाताने लाऊन घेतलं. पाळणा खाली आला, त्याचं गेट उघडलं गेलं. तिने हलकेच, आपल्या तानुल्याला हलवत झोपेतून उठवण्याचा प्रयत्न केला. पण, ते मूल काहीच हालचालच करत नव्हतं..
तिच्या मांसल वक्षामुळे.. दुध पीत असताना, त्या लहान बाळाच्या नाकावर अतिरिक्त ताण येऊन ते गुदमरून गेलं होतं. तिच्या घट्ट बिलगण्याने, आणि.. झोक्याच्या वरखाली होण्याने. छातीमध्ये धस्स होऊन, ते बाळ त्या पाळण्यात झोपूनच देवाघरी गेलं होतं.